Dit natuureservaat is genoemd naar een militaire verdedigingslijn, aangelegd door de Fransen in 1701-1702 om Vlaanderen te verdedigen tegen de Republiek Holland, die van Nieuwpoort tot aan de Maas liep en de zuidelijke grens van het visiegebied vormt. Over heel Vlaanderen zijn van ‘De Linie’ weinig restanten overgebleven. Lang heeft deze verdedigingsgordel echter niet stand gehouden want nadat de Verenigde Provinciën de Zuidelijke Nederlanden waren binnengevallen, werd die in Eksaarde reeds in 1703 gesloopt. Toch bleven er in het landschap een aantal resten bewaard.
Het gebied is een lappendeken van bossen, moerassen, weiden al dan niet afgezoomd met oude knotwilgen, akkers, houtkanten, rietveldjes, oude turfputten en vijvers. De ontginning van moer of turf in de middeleeuwen is zeer belangrijk geweest. Afgestorven planten die zich duizenden jaren opstapelden in moerasgebieden, werden uitgegraven en gedroogd als brandstof. Namen als Moervaart en Moerbeke zijn ontstaan tijdens die ontginningsperiode. Grote turfwinningen gebeurden waarschijnlijk niet in Eksaarde maar op sommige plaatsen, in verlande watergeulen, werd op kleine schaal turf uitgegraven. Die turfputten hebben nog oevers met een rijke plantengroei, onder andere waterviolier, grote lisdodde, echte koekoeksbloem, valeriaan en bosbies.

De Kruisvinding in Eksaarde.
In 1621 vertelde pastoor Busselius "van de heerelyckhede van Exaerde" in een boekje de legende over de vondst van de "twee Miraculeuze Crusifixen" in zijn parochie. In 1317 is een boer, Boudewijn met de Negen Ponden, aan het werk wanneer hij met zijn spa tegen een kruis stoot. Hij haalt het uit de grond en er vloeit bloed uit. Hij brengt het naar zijn hoeve en hervat zijn werk. Hij vindt nog een kruis, een speer en twee Romeinse schalen. Ook die draagt hij naar zijn erf en dan beginnen de klokken van de kerk van Eksaarde te luiden. De verwondering is groot en Boudewijn gaat de pastoor inlichten. In processie worden de kruisen naar de kerk gebracht. Een toeschouwer die ongelovig zijn hoofd schudt, krijgt het niet meer recht tot hij berouwvol voor de kruisen gaat bidden. Nog vele andere mirakels deden zich hier voor. De gemetselde waterput voor de kapel zou de plek zijn waar Boudewijn de miraculeuze kruisen vond. Al in de vijftiende eeuw was er sprake van. Ten oosten ervan bouwden in 1632 het heer ven Eksaarde Lanchals en zijn echtgenote de Gruutere de Kruiskapel. Boven de ingang is op een steen het verweerde wapenschild van die twee adellijke families te zien. Een kruisweg met veertien kapelletjes verbindt deze"verre kapel" met de kerk.

Langs de Moervaart en een noordelijk deel van de Durme ligt een vrij smalle, soms maar 200 m brede strook meersen. Op enkele plaatsen treft men er nog vochtige graslanden aan die in alle opzichten vergelijkbaar zijn met de mooiste stukjes uit bijvoorbeeld ‘De Daknamse Meersen’ of ‘De Buylaers’. In het zuidwesten wordt dit gebied afgeboord door een vage strook stuifzand. Het noordelijk gedeelte bestaat afwisselend uit akkers, weiden, populieren- en naaldhoutbossen. Het gedeelte ten zuiden van de Zuidlede omvat echter overwegend akkers en weilanden, die afgeboord zijn door opvallend veel knotwilgen.